تبادل
لینک هوشمند
آشنایی کلی با کوه های ایران
دیدگاه کوهشناسی ایران، قلل و ارتفاعات این مرز و بوم از زیرساخت های تقسیمات کشوری به وجود نیامده و مورد بررسی قرار نمی گیرند. آن چه که از آن می توان به عنوان کوهشناسی ایران نام برد ساختاری است از جداسازی کوه ها توسط رودخانه ها تا جای ممکن و ادامه این روند تا جداسازی کوه ها توسط بیابان ها و کویرهایی که از هر سو این ارتفاعات را در مرکز و جنوب ایران از یکدیگر مجزا ساخته اند. پس بر این اساس کوه های ایران از هشت قسمت به شرح زیر تشکیل یافته اند که عبارتند از :
1. رشته کوه های البرز
2. رشته کوه های زاگرس
3. کوه های ممتد مرکزی
4. کوه های خراسان
5. کوه های کرمان
6. کوه های نوار مرزی آذربایجان غربی
7. کوه های کردستان و لرستان
8. قلل منفرد
و تعدادی شاخه های کوچک فرعی که دیگر نمی توان آن را در جایگاه جداگانه ای مورد بررسی قرار داد اما می توان آن را بیانگر تقسیم بندی کوه های ایران به حساب آورد.
به طور تقریب می توان گفت ایران دارای حدود 15000 قله بالای 3000 متر ارتفاع می باشد که در هشت قسمت بیان شده پراکنده شده اند و عمده ترین مکان های تمرکز آنها را باید در البرز و زاگرس دانست.
1. رشته کوه های البرز
رشته کوه های البرز از حوالی جنوب شهرستان آستارا آغاز می شود و با قوس بلندی سراسر کرانه دریای مازندران را در نوردیده تا نزدیک شهرستان علی آباد کتول به پیش می روند. این رشته کوه ها به عرض تقریبی 100 تا 150کیلومتر از گستردگی های بیشتری برخوردار است. در این رشته کوه ها که در آن قله «دماوند» (بام ایران) با ارتفاعی معادل 5678 متر قرار دارد دارای ارتفاعات کوتاه و بلند فراوانی است که پس از دماوند می توان از نام هایی چون شاهوار، نروا، دو برار، آزادکوه، دوخواهرون، علم کوه، شاه البرز و سیالان نام برد.
ساختار البرز از پنج قسمت به شرح زیر تشکیل می شود که از شرق به غرب عبارتند از:
الف) البرز شرقی
ب) رشته فیروزکوه
ج) البرز مرکزی
د) البرز غربی
هـ) کوه های گیلان
که در زیر به صورت اختصار به معرفی قلل مهم هر بخش و جداسازنده های آنها از سایر ارتفاعات اشاره خواهد شد:
الف) البرز شرقی
البرز شرقی ناحیه بسیار بزرگ و وسیعی را پوشش داده است. در سراسر نواحی جنوبی آن که عموماً آب و هوای بیابان گرمسیر بر آن حاکم است شهرهای شاهرود سمنان و دامغان و گرمسار قرار دارند و این کوه ها به سوی شمال امتداد یافته به جنگل های حد فاصل شهرهای علی آباد کتول تا بابل منتهی می گردند. بخش بزرگ کوهستان البرز شرقی از دو قسمت مهم ارتفاعات برخوردارند: قسمت اصلی و مرتفع آن در شمال شهرستان شاهرود با قلل 4000 متری شاهوار و شاهکوه 3850 متری و قلل چالویی کاه کشان و یزدگی قرار دارد و در قسمت غربی این رشته کوه ها قلل نروا 3850 متری و نرو و قلل قدمگاه سائو و همای جای دارند که حد فاصل این دو قسمت به خصوص در شمال دامغان را رشته کوه های کم ارتفاع جهانمورا پوشش داده است.
ب) رشته فیروزکوه
رشته کوه های موسوم به فیروزکوه به صورت نواری عمودی شکل و فشرده شکل گرفته که از شمال حد فاصل شهرستان بابل تا آمل و از جنوب حد فاصل شهر فیروزکوه و دماوند قرار دارند. دره عمیق رودخانه هزار سراسر جناح غربی این کوهستان را از البرز مرکزی جدا می سازد و در شرق این ناحیه نیز رودخانه های تالار و حبله رود به جداسازی این قسمت از کوهستان عظیم البرز شرقی کمک به سزایی نموده اند.
کوه های جنوبی فیروزکوه غالباً حالت کوهستانی دارتد و فاقد درخت می باشند. برعکس هر چه به نواحی شمال نزدیکتر می شویم جنگل و درختزار پوشش غالب این نواحی را شامل می شوند. از جمله مهمترین قلل این منطقه می بایست از قلل بسیار مشهوری چون دوبرار 4250 متری، زرین کوه 3850 متری، میشینه مرگ 4050 متری و قلل بوم، انیسه، هلزم، پاشوره، ساهون، کنیون، پرچنان، سفیدلد و سوادکوه نام برد.
ج) البرز مرکزی
از البرز مرکزی به عنوان فشرده ترین نواحی کوهستان البرز از حیث کثرت ارتفاعات در این منطقه می بایست نام برد. در این ناحیه کوهستانی و مرتفع که رودخانه هراز آن را از سمت شرق و دره رودخانه کرج و چالوس آن را از غرب جدا می کند. از شمال در حد فاصل شهرهای آمل و چالوس در کناره دریای مازندران و از جنوب در حد فاصل شهر کرج تا تهران و دماوند قرار دارد.
ناحیه کوهستانی البرز مرکزی نیز چون سایر ارتفاعات این ناحیه از نوار جنگلی در قسمت شمالی و ناحیه کوهستانی جنوبی آن تشکیل شده که دارای قلل مهم و مشهور چندی است و از جمله مهمترین آنها می بایست از:
«دماوند» 5678 متر، آزادکوه 4390 متر، خلنو 4375 متر، قلل خرسنگ، کلون بستک، سی چال، آسمان کوه، مهرچال، جانستون، دوخواهران، وروشت، گرگ، توچال و گل زرد را نام برد.
د) البرز غربی
منطقه کوهستانی البرز غربی پس از ناحیه شرقی البرز از وسعت زیادی برخوردار است که وجود رشته کوه های تخت سلیمان (علم کوه) بر جذابیت های آن دو چندان افزوده است. ناحیه کوهستانی البرز غربی نیز از سمت شرق توسط رودخانه های کرج - چالوس از البرز مرکزی جدا و از سمت غرب سراسر آن را دره رودخانه سفیدرود در می نوردد. شهرستان چالوس در قسمت منتهی الیه شرقی و رشت در حد نهایی غربی آن قرار دارد و از جنوب نیز در حد فاصل شهرهای کرج قزوین لوشان و منجیل می باشد.
از جمله مهمترین شاخص های البرز غربی وجود سه رودخانه عظیم سه هزار، شاهرود و طالقان رود در عمق این ناحیه بزرگ می باشد.
از جمله قلل مهم این منطقه نیز می بایست از علم کوه 4850 متر، تخت سلیمان 4650 متر، شاه البرز 4400 متر، کهار 4050 متر و قلل ناز، چالون، سیاه کمان، کرماکوه، مایه چال، هفت خانی، خرسان، سیالان، خشچال، درفک و سماموس نام برد.
ﻫ) کوه های گیلان
آخرین بخش از رشته کوه های البرز را کوه های گیلان تشکیل می دهند. این کوه ها که برعکس سایر نواحی البرز از ارتفاع کمتری برخوردارند با حالتی نیمه جنگلی در حد فاصل رودخانه سفیدرود تا آستارا و اردبیل قرار دارند. شهرستان رشت در شمال این ناحیه و دره رودخانه قزل اوزن و سفیدرود و شهرستان آب یر و خلخال در جنوب و جنوب غربی آن دیده می شوند. این منطقه نیز دارای قلل نسبتاً مرتفع مهمی چون شاه معلم 3050 و سفیدکوه 3350 متری و قلل پشته کوه، بغروداغ و لاس پشته میباشد
نظرات شما عزیزان:
